در مواجهه با تهدید فزاینده مقاومت باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها، جامعه علمی جهان به دنبال یافتن راهکارهای نوینی است. در این میان، یک ماده شیرین و باستانی، یعنی عسل، بار دیگر در کانون توجه محققان قرار گرفته است. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که این "آنتی‌بیوتیک طبیعی" قرن‌هاست که به عنوان یک درمان موثر در مبارزه با عفونت‌ها و التیام زخم‌ها مورد استفاده قرار گرفته و اکنون پتانسیل‌های جدیدی برای توسعه داروهای ضد میکروبی نوین دارد.
<br/>
بحران مقاومت آنتی‌بیوتیکی: تهدیدی جدی که جان میلیون‌ها نفر را می‌گیرد
مقاومت آنتی‌بیوتیکی به یکی از بزرگترین چالش‌های سلامت عمومی در جهان تبدیل شده است. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها توانایی مقاومت در برابر داروهای طراحی شده برای از بین بردن آن‌ها را پیدا می‌کنند. آمارها نگران‌کننده هستند:
سال ۲۰۱۹: بیش از ۱.۲ میلیون نفر در سراسر جهان جان خود را در نتیجه عفونت‌های باکتریایی مقاوم به آنتی‌بیوتیک از دست دادند.
تهدید بازگشت به عصر پیش از آنتی‌بیوتیک: اگر این روند ادامه یابد، درمان عفونت‌های ساده نیز می‌تواند به چالشی بزرگ و حتی مرگبار تبدیل شود.
کاهش اثربخشی داروهای موجود: باکتری‌ها در حال تکامل هستند و به مرور زمان نسبت به تقریباً تمام آنتی‌بیوتیک‌های موجود مقاوم می‌شوند، که به معنای کمبود راهکارهای درمانی موثر است.
پروفسور لبیلی از دانشکده داروسازی دانشگاه کاردیف با اشاره به این بحران می‌گوید: "ما باکتری‌هایی را می‌بینیم که تکامل یافته‌اند، تقریباً به همه آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم‌اند و به مرحله‌ای می‌رسیم که دستمان خالی است." این وضعیت، لزوم بازگشت به درمان‌های سنتی و کشف ترکیبات جدید را بیش از پیش نمایان می‌کند.
تاریخچه عسل؛ آنتی‌بیوتیک طبیعی باستانی در کانون تحقیقات مدرن
استفاده از عسل برای مقاصد درمانی و پزشکی به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. تمدن‌های باستانی مانند مصریان، یونانیان و رومیان از عسل به دلیل خواص ضد میکروبی و التیام‌بخش آن برای درمان زخم‌ها، سوختگی‌ها و انواع عفونت‌ها بهره می‌بردند. این ماده طلایی، قرن‌هاست که به عنوان یک آنتی‌بیوتیک طبیعی در طب سنتی کشورهای مختلف مورد احترام بوده است. دانش و تجربه اجداد ما در استفاده از عسل، اکنون الهام‌بخش پژوهشگران مدرن برای کشف مکانیسم‌های علمی نهفته در آن شده است.
رازهای شفابخش عسل؛ چگونه این ماده شیرین به عنوان آنتی‌بیوتیک طبیعی عمل می‌کند؟
عسل تنها یک شیرین‌کننده طبیعی نیست، بلکه ترکیبی پیچیده از مواد مختلف است که به آن خواص ضد میکروبی قدرتمندی می‌بخشد. ویژگی‌های منحصر به فرد عسل که آن را به یک آنتی‌بیوتیک طبیعی موثر تبدیل می‌کند، عبارتند از:
- غلظت بالای قند: محیط پر از قند، آب را از سلول‌های باکتری خارج کرده و رشد آن‌ها را متوقف می‌کند (خاصیت اسمزی).
- PH پایین (اسیدیته): اسیدیته عسل برای رشد بسیاری از باکتری‌ها نامناسب است.
- تولید پراکسید هیدروژن: آنزیم گلوکز اکسیداز موجود در عسل، در تماس با مایعات بدن، پراکسید هیدروژن تولید می‌کند که یک عامل ضدعفونی‌کننده قوی است.
- ترکیبات گیاهی ضدمیکروبی (فیتوکمیکال‌ها): عسل حاوی طیف وسیعی از مواد شیمیایی گیاهی است که از شهد گل‌ها به آن منتقل شده و دارای خواص آنتی‌بیوتیکی و آنتی‌اکسیدانی هستند.
- پروتئین‌های دفاعی زنبور: برخی از عسل‌ها حاوی پپتیدهای ضد میکروبی مانند "دفسین-۱" هستند که توسط زنبورها تولید می‌شوند و به مبارزه با عوامل بیماری‌زا کمک می‌کنند.
ماموریت دانشمندان: کشف ترکیبات جدید آنتی‌بیوتیک طبیعی از دل عسل
در راستای مقابله با بحران مقاومت آنتی‌بیوتیکی، تیم‌های تحقیقاتی مانند متخصصان دانشگاه کاردیف، با استفاده از عسل به عنوان ابزاری برای کشف دارو، در تلاشند تا ترکیبات ضد میکروبی فعال آن را شناسایی و جداسازی کنند. رویکرد این دانشمندان این است که با مشاهده گیاهانی که زنبورها برای تولید عسل به سمت آن‌ها می‌روند، به دنبال منشأ این ترکیبات آنتی‌بیوتیکی طبیعی بگردند. با کشف و بررسی دقیق این گیاهان، می‌توانند ترکیبات مؤثر را استخراج کرده و پایه و اساس داروهای جدیدی را برای درمان عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک فراهم آورند. این تحقیقات امیدواری‌های زیادی را برای آینده داروسازی و مبارزه با بیماری‌های عفونی ایجاد کرده است.