افزایش بی‌سابقه قیمت سکه در سال‌های اخیر، موضوع مهریه را به یکی از چالش‌های جدی حقوقی و اجتماعی کشور تبدیل کرده است. در حالی که بیش از ۱۹۰۰ نفر به دلیل بدهی مهریه در زندان به سر می‌برند، مجلس طرحی را برای محدود کردن ضمانت اجرای مهریه به ۱۴ سکه مطرح کرده که با واکنش گسترده زنان و فعالان حقوقی روبه‌رو شده است.
از قانون ۱۱۰ سکه تا طرح ۱۴ سکه‌ای
حدود یک دهه پیش قانونی تصویب شد که بر اساس آن، ناتوانی در پرداخت مهریه‌های بالاتر از ۱۱۰ سکه منجر به زندان نمی‌شود و امکان تقسیط وجود دارد. با این حال، جهش قیمت سکه باعث شد این قانون نیز نتواند از افزایش پرونده‌های مهریه جلوگیری کند. اکنون طرح جدید مجلس با محوریت مهریه ۱۴ سکه‌ای در دستور کار قرار گرفته است.
جزئیات طرح مهریه ۱۴ سکه‌ای
بر اساس توضیحات حقوق‌دانان، این طرح به معنای تعیین سقف برای مهریه نیست. بلکه در صورت تصویب، تنها تا سقف ۱۴ سکه امکان صدور حکم جلب و بازداشت وجود خواهد داشت. برای مبالغ بالاتر، دادگاه تنها در صورتی حکم حبس صادر می‌کند که توان مالی مرد اثبات شود. به این ترتیب، همچنان امکان تعیین مهریه‌های بالا وجود دارد اما ضمانت اجرای کیفری محدود خواهد شد.
بحث عندالمطالبه یا عندالاستطاعه
یکی از موضوعات جنجالی همزمان با طرح جدید، پیشنهاد تغییر قید مهریه از «عندالمطالبه» به «عندالاستطاعه» است. آیت‌الله سبحانی در نامه‌ای به رئیس قوه قضاییه تأکید کرده است که مشروعیت مهریه زمانی تحقق می‌یابد که مرد توانایی پرداخت داشته باشد. بر این اساس، درج شرط عندالاستطاعه در عقدنامه‌ها می‌تواند مانع از طرح دعاوی بدون احراز توان مالی زوج شود.
اجرای قانون فقط برای ازدواج‌های جدید
کارشناسان حقوقی یادآور شده‌اند که در صورت تصویب نهایی، قانون مهریه ۱۴ سکه‌ای تنها شامل ازدواج‌های ثبت‌شده از ابتدای فروردین ۱۴۰۳ به بعد خواهد شد. این موضوع به معنای آن است که بخش عمده زندانیان مهریه که مربوط به ازدواج‌های پیشین هستند، از مزایای این قانون بهره‌مند نخواهند شد.
مخالفت دولت و فعالان حقوق زنان
دولت و نهادهای مدافع حقوق زنان نسبت به این طرح موضع انتقادی دارند. زهرا بهروزآذر، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده، هشدار داده است که کاهش ضمانت اجرایی مهریه به ۱۴ سکه می‌تواند پیامدهای منفی اجتماعی و حقوقی برای زنان داشته باشد. او همچنین از افزایش مراجعه زنان به دادگاه‌ها برای مطالبه مهریه در پی انتشار خبر این طرح خبر داده است.
جمع‌بندی
طرح مهریه ۱۴ سکه‌ای به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات حقوقی و اجتماعی کشور تبدیل شده است. موافقان آن را راهی برای کاهش زندانیان مهریه و جلوگیری از فروپاشی خانواده‌ها می‌دانند، در حالی که مخالفان معتقدند این طرح حقوق زنان را تضعیف کرده و امنیت اقتصادی آنان را به خطر می‌اندازد. سرنوشت این طرح در مجلس می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر آینده روابط خانوادگی و نظام حقوقی کشور داشته باشد.