تحقیقات اخیر دانشمندان دانشگاه کمبریج، با نگاهی عمیق به تغییر ساختار مغز انسان در طول عمر، نشان میدهد که ذهن ما در چهار مقطع سنی حیاتی دچار دگرگونیهای قابل توجهی میشود. این مطالعه حیرتانگیز که بر اساس بررسی اسکنهای MRI هزاران نفر انجام شده، خطوط زمانی جدیدی برای آغاز بزرگسالی و پیری مغز ترسیم میکند و نظریات پیشین را به چالش میکشد؛ بر این اساس، تفکر بزرگسالانه ممکن است دیرتر از تصور عمومی آغاز شود و در عین حال، آسیبپذیری در برابر بیماریهای مغزی نیز در سنین مشخصی افزایش مییابد.
تغییر ساختار مغز انسان در مراحل مختلف زندگی
کشف جدید در تغییر ساختار مغز انسان: چهار مرحله کلیدی رشد
محققان دانشگاه کمبریج با تحلیل دقیق اسکنهای MRI مربوط به ۳۸۰۲ نفر، از دوران کودکی تا ۹۰ سالگی، توانستند چهار نقطه عطف اساسی در تغییر ساختار مغز انسان را شناسایی کنند. این تغییرات مهم در ماده سفید و خاکستری مغز به ترتیب در سنین ۹، ۳۲، ۶۶ و ۸۳ سالگی آشکار میشوند. ماده خاکستری که از جسم سلولی نورونها تشکیل شده، مسئول پردازش اطلاعات است، در حالی که ماده سفید از رشتههای عصبی میلیندار تشکیل شده و وظیفه انتقال سریع اطلاعات بین نواحی مختلف مغز را بر عهده دارد. درک این تغییرات به ما امکان میدهد که مراحل مختلف تواناییها و آسیبپذیریهای مغز را بهتر درک کنیم. این یافتهها که در مجله معتبر Nature Communications منتشر شده، دیدگاه ما را نسبت به زمانبندی بلوغ و پیری مغز تغییر میدهد.
رشد شتابان مغز در کودکی: سنگ بنای تغییرات آینده
نخستین مرحله از رشد و تغییر ساختار مغز انسان از بدو تولد آغاز شده و با سرعت بسیار بالایی ادامه پیدا میکند و در حدود ۹ سالگی به اولین نقطه عطف خود میرسد. در این دوران، شبکههای عصبی پایه شکل میگیرند و ارتباطات اولیه مغزی بنیانگذاری میشوند. این دوره حیاتی، زیربنای تمامی تواناییهای شناختی و احساسی در آینده را تشکیل میدهد و هرگونه اختلال در این مرحله میتواند تاثیرات بلندمدتی بر یادگیری و رفتار کودک داشته باشد.
بلوغ تدریجی مغز: از نوجوانی تا بزرگسالی کامل (۹ تا ۳۲ سالگی)
دوره دوم، از ۹ سالگی آغاز شده و تا اوایل دهه ۳۰ زندگی ادامه مییابد. پروفسور دانکن استل، نویسنده اصلی این تحقیق، اشاره میکند که در این فاز، تغییر ساختار مغز به گونهای است که اتصالات عصبی تکمیل و بهبود مییابند، سرعت پردازش اطلاعات افزایش یافته و ذهن هوشمندتر میشود. این دوران با وجود افزایش تواناییهای شناختی، ریسک بروز مشکلات روانی نیز در آن کمی افزایش مییابد؛ پدیدهای که میتواند با پیچیدگیهای اجتماعی و هورمونی دوران نوجوانی و جوانی مرتبط باشد. نکته قابل توجه این است که افراد تا حدود ۳۲ سالگی از نظر فکری شباهتهایی با نوجوانان دارند و به تعبیر محققان، اوج عملکرد مغزی و ورود به "حالت بزرگسالی" پایدار، در اوایل دهه سوم زندگی رخ میدهد.
دوران طلایی ثبات مغزی: اوج عملکرد و پایداری (۳۲ تا ۶۶ سالگی)
پس از بلوغ کامل در حدود ۳۲ سالگی، ساختار مغز انسان وارد دورهای از پایداری و اوج عملکرد میشود که تا حدود ۶۶ سالگی ادامه دارد. در این سی سال، شکل و ظرفیت مغز به حداکثر خود میرسد و هوش و شخصیت فرد نسبتاً ثابت باقی میماند. این دوره، زمانی است که افراد بیشترین توانایی را برای یادگیری، حل مسئله و تصمیمگیریهای پیچیده دارند. دکتر الکسا موسلی، سرپرست مطالعه، این مرحله را "حالت بزرگسالی آرام و پایدار" توصیف میکند که تا زمان بازنشستگی ادامه مییابد.
آغاز پیری مغز: کاهش عملکرد و افزایش آسیبپذیری پس از ۶۶ سالگی
مرحله چهارم و نهایی، از حدود ۶۶ سالگی آغاز میشود که محققان آن را شروع رسمی "پیری مغز" میدانند. در این دوران، اعصاب شروع به کند شدن، تخریب و در نهایت مرگ میکنند. این روند طبیعی پس از ۸۳ سالگی با سرعت بیشتری ادامه پیدا کرده و تغییرات ساختار مغز در این سنین، آن را در برابر بیماریهایی مانند فشار خون بالا، زوال عقل و سایر اختلالات شناختی آسیبپذیرتر میسازد. درک این روند میتواند به طراحی راهکارهای پیشگیرانه و درمانی برای حفظ سلامت مغز در سالمندی کمک کند.
چرا شناخت مراحل تغییر ساختار مغز اهمیت دارد؟
این تحقیق جامع، اولین گامی است که مراحل اصلی شبکه عصبی مغز را در طول عمر انسان با دقت بالا شناسایی میکند. این شناخت عمیق از تغییرات مغزی در سنین مختلف، پیامدهای مهمی برای درک سلامت و بیماری دارد:
تشخیص زودهنگام: به متخصصان کمک میکند تا متوجه شوند چرا مغز برخی افراد در نقاط کلیدی زندگی، مانند دوران کودکی (با مشکلات یادگیری) یا سالهای سالمندی (با زوال عقل)، به شکلی متفاوت رشد یا تخریب میشود.
مداخلات هدفمند: با درک دقیقتر نقاط آسیبپذیر، میتوان مداخلات درمانی و حمایتی را در زمانهای حساس زندگی برای حفظ یا بهبود عملکرد مغز برنامهریزی کرد.
پیشگیری از بیماریها: شناسایی سنینی که مغز در برابر بیماریهای خاص آسیبپذیرتر میشود، فرصتهای جدیدی برای پیشگیری و مداخلات زودهنگام فراهم میآورد.
این یافتهها نه تنها دیدگاه ما را نسبت به بلوغ و پیری مغز دگرگون میکند، بلکه راه را برای تحقیقات آتی در زمینه سلامت روان، یادگیری و مقابله با بیماریهای نورودژنراتیو هموار میسازد.
مطالب مرتبط
- اینتل بار دیگر شریک اپل میشود؛ تولید برخی تراشههای M اپل در سال ۲۰۲۷ به غول آبی سپرده خواهد شد
- تحقیقی تازه: دوری یکهفتهای از رسانههای اجتماعی به بهبود سلامت روان جوانان کمک میکند
- زوجهای ژاپنی با هفت اصل فرهنگی، روابط عاطفی پایدار و خانوادهای مستحکم بنا میکنند
- تحقیقی تازه: دوری یکهفتهای از رسانههای اجتماعی به بهبود سلامت روان جوانان کمک میکند
سلام، من الهام محمودی هستم؛ ۲۸ ساله و عضو تیم مجله اینترنتی یوز دانلود. با داشتن مدرک کارشناسی مرتبط با حوزه فعالیت این مجله، مسیر حرفهای خود را در این مجموعه آغاز کردم و امروز با انرژی و علاقه در بخش تحریریه فعالیت میکنم.
تلاش من همیشه بر این بوده که محتوایی دقیق، جذاب و کاربرپسند تولید کنم؛ محتوایی که هم برای مخاطبان ارزشمند باشد و هم جایگاه مجله را در فضای آنلاین ارتقا دهد. نگاه تحلیلی و توجه به جزئیات، ویژگیهایی هستند که در کارم به آنها تکیه میکنم تا بهترین نتیجه را ارائه دهم.