قدیمی‌ترین خط بشر؛ نمادهای ۴۰ هزارساله غارها به روایت نخستین نویسه‌ها
نمادهای ۴۰ هزار ساله در غارها ممکن است قدیمی‌ترین خط بشر باشند
پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد نمادهای انتزاعی حک‌شده در غارهای اروپا، با قدمتی تقریباً ۴۰ هزارساله، ممکن است قدیمی‌ترین خط بشر باشند. این نشانه‌ها که شامل نقاط، خطوط، مثلث‌ها و الگوهای پیچیده‌تر می‌شوند، نه‌تنها تصاویر جانوران را تکمیل می‌کرده‌اند، بلکه حامل پیام‌های انتزاعی پیش‌از ایلامی‌ها و سومریان بوده‌اند.
کشف نخستین نویسه‌های بشر
دکتر جِنِویو وان‌پِتزینگر، دیرین‌شناس دانشگاه بریتیش کلمبیا، پس از بازدید از ۵۲ غار در فرانسه، اسپانیا، ایتالیا و پرتغال، مجموعه‌ای ثابت از ۳۲ نماد را فهرست کرد. این نمادهای غاری عبارت‌اند از:
- نشانه‌های هندسی ساده: نقطه، خط، مثلث و مربع
- الگوهای پیچیده‌تر: زیگزاگ، نردبان و دست‌قالبی
- اشکال ویژه: پیکان با سقف و قالب‌های دستی
وجود یکنواخت این نویسه‌ها در مناطق مختلف اروپا طی بیش از ۲۰ هزار سال، نشان‌دهنده یک «سیستم نوشتاری اولیه» است که برای هدایت شکارچیان، ثبت اعتقادات آیینی یا انتقال تجربه فعالیت‌هایی چون نقاشی حیوانات کاربرد داشته است.
دلیلی برای قدیمی‌ترین خط بشر خواندن این نمادها
- تکرار و پایداری: نمادها بدون تغییر بنیادین، در غارهای دور از هم تکرار شده‌اند.
- کارکرد انتزاعی: بر خلاف نقوش جانوران، این نشانه‌ها بار معنایی ندارند و به‌منظور انتقال ایده یا رویداد استفاده می‌شده‌اند.
بررسی‌های باستان‌شناسی (PNAS 2020) و مطالعات شناختی (Nature 2019) نشان می‌دهد توانایی تولید و درک نمادهای انتزاعی، نقطه عطفی در تکامل زبان و پیچیدگی ذهن انسان‌های مدرن بوده است.
دیدگاه‌های موافق و مخالف
- موافقان، نمادها را پیش‌درآمدی بر خطی شبیه ایموجی می‌دانند که به‌عنوان «پیش‌نوسان» سیستم‌های نوشتاری بعدی عمل کرده است.
- منتقدان معتقدند این نشانه‌ها صرفاً نشانه‌های کمکی برای روایت‌های تصویری غارها بوده و نمی‌توان آنها را «خط» یا «نوشتار» به‌معنای مدرن دانست.
با این حال، حتی اگر هرگز نتوان معنای دقیق این نمادها را بازخوانی کرد، آنها شاهدی بی‌چون بر شتاب فکری انسان‌های نخستین و آمادگی ذهنی برای خلق سیستم‌های نوشتاری‌اند که بعدها در میان سومریان و مصریان شکوفا شد.
با توجه به این کشفیات، قدیمی‌ترین خط بشر ممکن است هزاران سال پیش از خط میخی ظهور کرده و نشان از حضور یک ذهنیت نمادپرداز در اعماق غارها داشته باشد. آینده پژوهش‌های باستان‌شناسی می‌تواند لایه‌های بیشتری از این ارتباط نخستین انسان‌ها با خط و نوشتار را نمایان کند.
