مستند تحسینشده «جستجو در تنگنا» به کارگردانی مهرشاد کارخانی، این روزها پس از نمایش آنلاین در پلتفرم هاشور، نگاهها را به خود جلب کرده است. این اثر که عمیقاً به شخصیت و کارنامه امیر نادری، کارگردان صاحبسبک سینمای ایران میپردازد، برای مخاطبان جدی سینما اثری درخور توجه محسوب میشود. «جستجو در تنگنا» نه تنها پرده از ناگفتههای زندگی نادری برمیدارد، بلکه به نوعی، روایتگر بخشی از تاریخ سینمای ایران و چالشهای فیلمسازان پیشرو آن نیز هست.
«جستجو در تنگنا»؛ روایتی شخصی از عشق به سینما
مهرشاد کارخانی در «جستجو در تنگنا» با اتخاذ رویکردی مشارکتی و اجرایی، روایتی از دل برآمده و شیفتهوار از امیر نادری ارائه میدهد. این مستند که در دوران محدودیتهای کرونا تصویربرداری شده، در غیاب حضور مستقیم و گفتوگو با خود نادری (به جز چند ثانیه کوتاه در ابتدا و انتها)، از طریق خاطرات و دیدگاههای دوستان و همکاران قدیمی او، ابعاد مختلف زندگی و هنر این فیلمساز برجسته را واکاوی میکند. چهرههای خسته و ماسکزده مصاحبهشوندگان در این فیلم، ناخودآگاه مخاطب را به فضایی از ناگفتهها و اعترافات پنهانمانده رهنمون میشود؛ گویی هر کلمه، گوشهای از رازهای سر به مهر زندگی نادری را برملا میسازد.
«تنگنا»ی امیر نادری؛ چرا فیلمساز پیشرو ایران مهاجرت کرد؟
یکی از نکات جذاب «جستجو در تنگنا»، نمایش تکلحظههایی است که مخاطب را با وجوهی خاص و کمتر دیدهشده از امیر نادری تنها میگذارد. اشاره به همسر نادری، نمایش نامهای خصوصی از او به یکی از دوستانش پس از سالها دوری، یا روایت علیرضا زریندست از روزهای پارکخوابیاش با نادری، همگی به درکی عمیقتر از شخصیت این هنرمند کمک میکنند. فیلم با محوریت قرار دادن اثر شاخص نادری، یعنی «تنگنا»، نه تنها به تحلیل شیوههای کارگردانی تجربه گرایانه او میپردازد، بلکه دریچهای برای پاسخ به پرسشی اساسی میگشاید: چه شد که امیر نادری برای همیشه از ایران مهاجرت کرد؟ «جستجو در تنگنا» بدون بیان صریح، این ذهنیت را در مخاطب شکل میدهد که نادری در پی «تنگنا»هایی ناگزیر، مجبور به ساخت فیلم در سرزمینی دیگر شد.
بازتاب «تنگنا» در گذر زمان و سینمای معاصر
مستند «جستجو در تنگنا» به طور غیرمستقیم، از رنج دورانی سخن میگوید که جایگاه سینما و تماشای فیلم دیگر چون گذشته پررونق نیست. تصاویر موتیفوار از سردر سالنهای متروک و تعطیل سینما، گواهی بر این مدعاست که سینما در ایران، چه در گذشته و چه امروز، همواره با چالشهایی دست و پنجه نرم کرده است. همچنین، سخنان نادری درباره جزئینگری و سختگیریهایش در قاببندی و زیباییشناسی عکاسی و فیلمبرداری، وقتی به موازات قابهای تأثیرگذار فیلم «دونده» روایت میشود، مخاطب را به درک عمیقی از نبوغ او در پیشبرد سینمای ایران میرساند و نشان میدهد که چگونه یک هنرمند با وسواس و تعهد، میتواند به آثار ماندگار دست یابد. این نگاه دقیق، رمز موفقیت نادری در خلق آثاری بود که مرزهای سینمای ایران را گسترش دادند.
ابعاد پنهان «تنگنا» در مسیر پرفراز و نشیب نادری
کارخانی با گشتوگذار در کوچه و خیابانهای پایین شهر تهران، از میان تصاویر غبارگرفته «تنگنا» و مونتاژ حیرتانگیز صحنههای کندن زمین امیرو در فیلم «آب، باد، خاک» تا فریادهای «دونده»، به دنبال ریشههای عشق نادری به سینما است. «جستجو در تنگنا» تنها درباره نادری و آثارش نیست، بلکه خود یک جستوجو برای معنای عمیق سینماست. این مستند به ما یادآور میشود که چگونه عشق به ساختن فیلم و در سینما ماندن، میتواند همچون عبور کشتی از جنگل در فیلم «فیتزکارالدو»ی ورنر هرتزوگ (که نادری شیفته آن بود) کاری دشوار و نشدنی به نظر رسد. در این مسیر، «جستجو در تنگنا» به دو نکته کلیدی اشاره دارد:
چالشهای بیشمار یک فیلمساز پیشرو برای حفظ اصالت هنری خود در برابر محدودیتها و مشکلات.
اراده پولادین هنرمندانی چون نادری برای غلبه بر «تنگنا»ها و ادامه راه در هر شرایطی، حتی اگر به معنای مهاجرت و ساخت فیلم در سرزمینی دیگر باشد؛ همانند آنچه در فیلم «کوه» او به تصویر کشیده شده است.
در نهایت، «تنگنای» عشق به هنر سینما و پایداری در مسیر فیلمسازی، که امیر نادری یکی از نمونههای مثالزدنی و موفق در عبور از آن است، مهمترین پیام مستند «جستجو در تنگنا» محسوب میشود. این فیلم نه تنها ادای دینی به یک استاد مسلم سینماست، بلکه تلنگری است به حال و روز سینما و هنرمندانی که در پیچ و خمهای زمان، راه خود را جستجو میکنند و معنای واقعی هنر را در مواجهه با سختترین محدودیتها مییابند.
مطالب مرتبط
- صدای ماندگار گیلان و ایران خاموش شد؛ ناصر مسعودی، خواننده سریال «کوچک جنگلی»، درگذشت
- شفافسازی جدید ایکس، محل فعالیت حساب علی کریمی را در انگلستان فاش ساخت
- سوال محمدرضا گلزار از علیرضا واحدی نیکبخت، بحث داغ فضای مجازی شد: رمز این همه جوانی چیست؟
- شفافسازی جدید ایکس، محل فعالیت حساب علی کریمی را در انگلستان فاش ساخت
سلام، من الهام محمودی هستم؛ ۲۸ ساله و عضو تیم مجله اینترنتی یوز دانلود. با داشتن مدرک کارشناسی مرتبط با حوزه فعالیت این مجله، مسیر حرفهای خود را در این مجموعه آغاز کردم و امروز با انرژی و علاقه در بخش تحریریه فعالیت میکنم.
تلاش من همیشه بر این بوده که محتوایی دقیق، جذاب و کاربرپسند تولید کنم؛ محتوایی که هم برای مخاطبان ارزشمند باشد و هم جایگاه مجله را در فضای آنلاین ارتقا دهد. نگاه تحلیلی و توجه به جزئیات، ویژگیهایی هستند که در کارم به آنها تکیه میکنم تا بهترین نتیجه را ارائه دهم.