سازمان هواشناسی کشور با صدور هشداری جدی، از احتمال وقوع «پدیده مونتسیتو» و به تبع آن سیلابهای ناگهانی در استانهای زاگرسنشین طی هفته آینده خبر داد. این بارشهای شدید مدیترانهای که پس از سالها خشکسالی و کاهش چشمگیر نفوذپذیری خاک رخ میدهند، پتانسیل بالایی برای ایجاد روانابهای مخرب و فجایع محلی دارند. کارشناسان ضمن تأکید بر لزوم آمادگی کامل، این نوع بارشها را خطرناکترین شکل نزولات جوی در شرایط فعلی کشور میدانند.
بارشهای شدید مدیترانهای؛ زنگ خطر «پدیده مونتسیتو» در زاگرس
بر اساس پیشبینیهای جدید کارشناسان هواشناسی، از دوشنبه تا پنجشنبه هفته آتی، موجی قدرتمند از رطوبت برخاسته از مدیترانه و دریای سرخ وارد غرب و جنوبغرب ایران خواهد شد. این سامانه بارشی با ظرفیت بالا، بارشهای شدید و کوتاهمدتی را بهویژه در مناطق کوهستانی و دامنهای استانهای زاگرسنشین به همراه خواهد داشت. کارشناسان آب و هوا با اشاره به ویژگیهای خاص این بارشها، نسبت به احتمال تکرار الگویی شبیه به «پدیده مونتسیتو» در ایران هشدار میدهند؛ پدیدهای که مشخصه اصلی آن، بارشهای شدید بر روی خاک خشک و آسیبپذیر است و میتواند به سرعت به سیلابهای مهیب تبدیل شود.
تشریح «پدیده مونتسیتو»: چرا این بارشها خطرناکتر از همیشه است؟
نام «پدیده مونتسیتو» برگرفته از فاجعهای است که در سال ۲۰۱۸ در شهر مونتسیتو کالیفرنیا رخ داد. در آن واقعه، تنها ۲۴ میلیمتر بارش در مدت ۱۵ دقیقه، بر روی خاکی خشک و آسیبدیده از آتشسوزی، به وقوع سیلابهای ناگهانی و گلولای منجر شد که ۲۳ نفر قربانی گرفت. این الگو، بهویژه در شرایط کنونی ایران، زنگ خطر جدی را به صدا درآورده است. عوامل اصلی تشدید خطر در شرایط مشابه «پدیده مونتسیتو» عبارتند از:
افت شدید نفوذپذیری خاک: سالها خشکسالی و کمبارشی مداوم باعث شده است که خاک در بسیاری از مناطق زاگرسنشین، بهشدت فشرده و سفت شود. مطالعات نشان میدهد دورههای طولانی خشکسالی میتواند نفوذپذیری خاک را تا ۵۷ درصد کاهش دهد. خاک خشک و فاقد پوشش گیاهی مناسب، به سرعت «پوسته» میبندد و قادر به جذب آب نیست، لذا حتی بارشهای کمتر از ۳۰ میلیمتر در ساعت نیز بلافاصله به رواناب تبدیل میشوند.
پدیده آبگریزی سطحی (Hydrophobicity): در مناطق کمبارش و خشکشده، لایههای بالایی خاک خاصیت «آبگریزی» پیدا میکنند. این پدیده باعث میشود آب به جای نفوذ به عمق خاک، به سرعت از سطح عبور کرده و جریانهای سطحی تند ایجاد کند. این وضعیت، سرعت شکلگیری سیلاب را به طرز چشمگیری افزایش داده و حجم عظیمی از گلولای را به همراه خود وارد مسیلها و آبراههها میکند.
ویژگی بارشهای مدیترانهای: این بارشها اغلب با شدت بالا و در بازههای زمانی کوتاه متمرکز هستند. ورود موجهای رطوبتی فشرده به هنگام برخورد با ارتفاعات زاگرس، بارشهای ناگهانی و مخرب را رقم میزند که در ترکیب با شرایط خاک، خطر سیلابهای لحظهای (Flash Flood) را دوچندان میکند و فرصت واکنش و مدیریت بحران را به شدت محدود میکند.
کدام استانها در کانون خطر پدیده مونتسیتو قرار دارند؟
با توجه به الگوهای رطوبتی مدیترانهای و تجربیات بارشهای سالهای گذشته، کارشناسان مناطق زیر را در معرض بالاترین ریسک ناشی از «پدیده مونتسیتو» و سیلابهای ناگهانی پیشِ رو میدانند: استانهای غربی کشور شامل کرمانشاه، کردستان، لرستان و ایلام؛ استانهای جنوبغرب نظیر خوزستان و چهارمحال و بختیاری؛ و همچنین استانهای شمالغرب مانند آذربایجان غربی، زنجان و همدان. علاوه بر این، دامنههای زاگرس میانی (شامل نواحی شیبدار با پوشش گیاهی ضعیف و روستاهای دامنهای)، روستاهای مجاور رودخانههای فصلی، مسیلها و آبراههها نیز در صدر ردهبندی مناطق پرخطر قرار دارند و نیازمند آمادگی ویژه هستند.
چرا بارشهای مونتسیتو، راهحل مشکل کمآبی کشور نیست؟
علیرغم شدت بالای بارشهای پیشبینیشده در این سامانه، کارشناسان هشدار میدهند که این بارندگیها نه تنها به معنای جبران کمآبی و خشکسالی طولانیمدت نیستند، بلکه ممکن است درک نادرستی از «ترسالی» یا بهبود وضعیت آبی ایجاد کنند. دلایل این امر را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
نفوذ بسیار پایین در خاک خشک که به دلیل کاهش شدید نفوذپذیری، بخش عمده آب به لایههای زیرین خاک نفوذ نمیکند و به سفرههای زیرزمینی نمیرسد.
رواناب سریع و هدررفت سطحی که موجب خروج بخش زیادی از بارش از چرخه آب شیرین میشود.
چالشهای مدیریتی مخازن سدها که در کنترل ورودیها و خروجیها با موانع عملیاتی مواجهاند و ممکن است برای مدیریت حجم بالای روانابهای ناگهانی کافی نباشند.
بنابراین، تمرکز اصلی باید بر حکمرانی صحیح منابع آبی و راهکارهای پایدار مدیریت آب باشد، نه صرفاً دلخوشی به بارشهای موقتی که خود میتوانند منشأ فاجعه باشند.
توصیههای حیاتی برای آمادگی در برابر سیلابهای احتمالی «پدیده مونتسیتو»
با توجه به هشدارهای جدی درباره «پدیده مونتسیتو» و احتمال وقوع سیلابهای ناگهانی، اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و آمادگی لازم از سوی مسئولان و مردم مناطق درگیر ضروری است:
اقدامات پیشگیرانه محلی: پاکسازی و لایروبی منظم مسیلها و رودخانهها، مقاومسازی سازههای آسیبپذیر در برابر سیلاب، و بررسی وضعیت پلها و زیرساختها برای اطمینان از ظرفیت کافی آنها.
آمادگی فردی و خانوادگی: تهیه اقلام ضروری و اضطراری، آشنایی با مسیرهای امن خروج از مناطق پرخطر و نقاط مرتفع، و بهطور جدی خودداری از توقف و تردد در حاشیه رودخانهها و مسیلها هنگام بارش یا پس از آن.
پیگیری هشدارهای رسمی: توجه و پیگیری مداوم اطلاعیهها و هشدارهای سازمان هواشناسی، مدیریت بحران و نهادهای مسئول محلی و عمل به توصیههای ارائه شده در جهت حفظ جان و مال.
همکاری مسئولانه مردم با نهادهای امدادی و خدماتی میتواند نقش تعیینکنندهای در کاهش خسارات احتمالی ناشی از این بارشهای خطرناک ایفا کند.
مطالب مرتبط
- توطئه شوم قتل همسر با کپسول سمی در محیط کار فاش شد؛ راز خیانت پنهان، پای شوهر را به میان کشید
- سامانه بارشی به پایتخت رسید؛ تهران پس از پاییز خشک میزبان باران و برف میشود
- کابوس نوعروس مشهدی با کشف پیام تلگرامی خیانت آغاز شد
- شوهر برای تصاحب طلاهای همسرش، نقشه قتل او را کشید
سلام، من الهام محمودی هستم؛ ۲۸ ساله و عضو تیم مجله اینترنتی یوز دانلود. با داشتن مدرک کارشناسی مرتبط با حوزه فعالیت این مجله، مسیر حرفهای خود را در این مجموعه آغاز کردم و امروز با انرژی و علاقه در بخش تحریریه فعالیت میکنم.
تلاش من همیشه بر این بوده که محتوایی دقیق، جذاب و کاربرپسند تولید کنم؛ محتوایی که هم برای مخاطبان ارزشمند باشد و هم جایگاه مجله را در فضای آنلاین ارتقا دهد. نگاه تحلیلی و توجه به جزئیات، ویژگیهایی هستند که در کارم به آنها تکیه میکنم تا بهترین نتیجه را ارائه دهم.