پوکی استخوان یکی از بیماریهای خاموش و شایع در ایران است که طبق آمار وزارت بهداشت، از هر دو زن بالای ۵۰ سال، یک نفر به آن مبتلاست. این بیماری اغلب بدون علامت پیشرفت میکند و بسیاری از افراد تنها زمانی متوجه آن میشوند که دچار شکستگیهای جدی در ستون مهرهها، لگن یا استخوان ران میشوند.
پوکی استخوان؛ بیماری خاموش با پیامدهای جدی
جعفر جندقی، مدیرکل دفتر مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت، با اشاره به هفته سلامت استخوان گفت: «بسیاری از بیماران سالها با دردهای مزمن یا کمردرد مبهم زندگی میکنند، بدون آنکه بدانند دچار شکستگی مهره ناشی از پوکی استخوان شدهاند.» این بیماری در مراحل پیشرفته میتواند باعث کوتاه شدن قد، خمیدگی قامت و محدودیت حرکتی شود و کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد.
شکستگی لگن؛ مرگبارترین پیامد پوکی استخوان
شکستگی لگن یکی از خطرناکترین عوارض پوکی استخوان است. آمارها نشان میدهد:
- حدود ۲۰ درصد مبتلایان در سال اول پس از شکستگی لگن جان خود را از دست میدهند.
- نیمی از بازماندگان هرگز به زندگی عادی بازنمیگردند و نیازمند مراقبت دائمی هستند.
این موضوع علاوه بر آسیب فردی، بار اقتصادی و اجتماعی سنگینی بر خانوادهها و نظام سلامت تحمیل میکند.
راهکارهای پیشگیری از شکستگی استخوان در سالمندان
برای کاهش خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان، دو اقدام اساسی توصیه میشود:
- ایمنسازی محیط زندگی سالمندان: حذف موانع و سیمها، روشنایی کافی منزل و بررسی منظم بینایی و شنوایی.
- تقویت استخوانها و عضلات: فعالیت بدنی منظم، تغذیه مناسب و پرهیز از رفتارهای پرخطر مانند مصرف سیگار و الکل.
شیوع پوکی استخوان در ایران
بر اساس دادههای ملی:
- حدود ۳۰ درصد زنان بالای ۵۰ سال دچار پوکی استخوان هستند.
- مردان ۵۰ تا ۷۰ سال نیز در معرض ابتلا قرار دارند، هرچند شیوع در زنان بیشتر و زودتر است.
- تغییرات هورمونی دوران یائسگی یکی از دلایل اصلی بروز زودهنگام این بیماری در زنان است.
عوامل اصلی بروز پوکی استخوان در میانسالی
اگرچه برخی عوامل مانند ژنتیک و نژاد قابل تغییر نیستند، اما سبک زندگی ناسالم نقش مهمی در تشدید بیماری دارد. مهمترین عوامل قابل پیشگیری عبارتند از:
- کمتحرکی و نداشتن فعالیت بدنی منظم
- تغذیه نامناسب و کمبود مواد معدنی
- مصرف سیگار و الکل
دو ماده حیاتی برای پیشگیری از پوکی استخوان
کارشناسان تأکید میکنند که بدن برای ساخت و حفظ استخوانها به دو ماده کلیدی نیاز دارد:
- کلسیم: از طریق لبنیات، سبزیجات برگ سبز و مغزها
- ویتامین D: از طریق نور خورشید و برخی مواد غذایی غنیشده
همچنین ورزشهایی مانند پیادهروی تند، برخاستن و نشستن از صندلی یا تمرینات ساده فشار به دیوار، به تقویت استخوانها کمک میکنند. تمرینات تعادلی نیز با کاهش خطر زمینخوردگی، نقش مهمی در پیشگیری از شکستگی دارند.
