مسمومیت با ویتامین دی: علائم کمتر شناخته شده و راه‌های پیشگیری
مسمومیت با ویتامین دی چطور اتفاق می‌افتد؟
مسمومیت با ویتامین دی (Hypervitaminosis D) زمانی رخ می‌دهد که مقادیر بیش از حد مکمل‌های ویتامین D وارد بدن شود و سطح کلسیم خون به‌طور خطرناکی بالا برود. برخلاف باور عموم، تابش آفتاب یا رژیم غذایی به‌تنهایی نمی‌تواند منجر به مسمومیت با ویتامین دی شود؛ بلکه مصرف بی‌رویه و بدون نظر پزشک است که خطرناک می‌شود.
چرا مسمومیت با ویتامین دی پیش می‌آید؟
مسمومیت با ویتامین دی معمولاً در اثر خوددرمانی و مصرف دوزهای بالا از مکمل‌ها اتفاق می‌افتد. بدن با تولید طبیعی ویتامین D زیر پوست از نور خورشید، خود تنظیم‌گر است و هرگز مقدار اضافه را در گردش خون آزاد نمی‌کند. همین‌طور مقدار ویتامین D موجود در غذاهای غنی‌کننده و منابع طبیعی (ماهی چرب، زرده تخم‌مرغ، جگر و…) به‌تنهایی قادر به ایجاد Hypervitaminosis D نیست.
پزشکان میزان مصرف روزانه متوسط ویتامین D را برای بزرگسالان زیر ۴۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) می‌دانند و سطح سرمی ۲۵(OH)D در بازه ۳۰ تا ۵۰ نانوگرم بر میلی‌لیتر را طبیعی می‌دانند. هرگونه مصرف بیشتر باید تحت نظر پزشک و با اندازه‌گیری دوره‌ای سطح ویتامین D انجام شود.
علائم مسمومیت با ویتامین دی
مسمومیت با ویتامین دی باعث تجمع کلسیم در بافت‌ها و عروق می‌شود که عوارض زیر را در پی دارد:
- تهوع، استفراغ و کاهش اشتها
- ضعف عضلانی، سردرد و بی‌حالی
- تکرر ادرار و تشنگی بیش‌از‌حد
- درد مفاصل و استخوان‌ها
- تشکیل سنگ‌های کلیه و اختلال عملکرد کلیوی
این علائم ممکن است به‌تدریج و طی هفته‌ها ظاهر شوند؛ بنابراین در صورت مصرف طولانی‌مدت مکمل، نظارت پزشکی و کنترل دوره‌ای آزمایش خون ضروری است.
عوارض طولانی‌مدت و شیوه‌های درمان
هایپرکلسمی ناشی از مسمومیت با ویتامین دی در صورت ادامه‌دار شدن می‌تواند به رسوب کلسیم در عروق قلب، کلیه‌ها و ریه‌ها منجر شود. برای درمان:
۱. قطع فوری مکمل‌های ویتامین D
۲. افزایش مصرف مایعات و تزریق محلول‌های نمکی برای کمک به دفع کلسیم
۳. در موارد شدید، تجویز دیورتیک‌های تیازیدی و کورتیکواستروئیدها زیر نظر پزشک
۴. بررسی مداوم سطح کلسیم و ویتامین D سرم برای اطمینان از بازگشت به محدوده طبیعی
چگونه از مسمومیت با ویتامین دی پیشگیری کنیم؟
برای جلوگیری از Hypervitaminosis D، رعایت نکات زیر ضروری است:
- پیش از شروع یا تغییر دوز مکمل، آزمایش سرمی ویتامین D انجام دهید
- از مصرف خودسرانه دوزهای بالاتر از ۴۰۰۰ IU در روز خودداری کنید
- در صورت استفاده بلندمدت، هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار سطح ۲۵(OH)D و کلسیم خون را چک کنید
- در دوران بارداری، شیردهی یا ابتلا به بیماری‌های مزمن، حتماً تحت نظر پزشک مکمل مصرف کنید
با پایبندی به این توصیه‌ها می‌توانید ضمن بهره‌مندی از فواید ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها و سیستم ایمنی، خطر مسمومیت با ویتامین دی را به حداقل برسانید.
